Bezetting WO2

1940

De Duitsers werden tijdens de tweede wereldoorlog: Moffen genoemd.

Op 20 mei 1940 kwamen 9 Aarlerixtelse jongens terug, die in het Nederlandse leger hadden gediend. Later kwamen ook 12 andere jongens terug.

De Duitsers verzoeken de burgemeester op 22-5-1940 om na te gaan of er nog Belgen, Fransen of Engelsen verblijven in Aarle-Rixtel. En ze vervolgens over te dragen aan de autoriteiten. Er zijn er geen in Aarle-Rixtel is het antwoord.

Op 29-5-1940 werd Arthur Seyss-Inquart de Rijkscommissaris in de bezette Nederlandse gebieden. Aarle-Rixtel valt direct onder de Ortskommandatur Helmond.
De burgemeester krijgt de opdracht om een bordje te plaatsen voor het gemeentehuis van 70 bij 40 cm met opschrift: Gemeinde Aarle-Rixtel gehört zur Ortskommandatur Helmond, Markt 17, Tel 84. Ook moeten alle straatnaamborden geel worden met een zwarte rand.

In mei / juni 1940 waren de Duitsers ook op zoek naar vermiste Duitse piloten. Maar in Aarle-Rixtel is geen vlieger te bekennen.

Op 3-6-1940 zond Burgemeester Haffmans een brief aan de ortskommandant in Eindhoven om te melden dat hij de militaire voorwerpen, die waren achtergelaten langs het kanaal, had overgedragen aan de Weermacht. Op dat moment waren er Duitse troepen in Beek en Donk. De Aarlese veldwachter bezorgde later ook nog een gevonden pistool en twee trommels met mitrailleur patronen. Bij het Wilhelminakanaal werden 35 achtergelaten Nederlandse legerpaarden aangetroffen.

Eind juni 1940 werd de eerste gemeenteraadsvergadering gehouden na de inval. Na de opening memoreert de Voorz. de gebeurtenissen van de laatste maanden en zegt, dat het de plicht is van alle burgers zich aan de huidige omstandigheden correct aan te passen. Hij deelt voorts mede, dat de rondvraag in de toekomst vervallen is op wensch der overheid. De Voorz. deelt voorts mede, dat de rijkscommissaris toestemming heeft verleend voor de voortzetting van den bouw van het nieuwe raadhuis...

24-7-1940 In een weiland langs de Zuid-Willemsvaart dichtbij sluis 7 in Aarle-Rixtel hebben de geallieerden een kist met pamfletten gedropped. De politie nam ze in beslag.

Op 21-8-1940 volgen er maatregelen van de bezetter: de titel Koninklijk voor organisaties en bedrijven vervalt. Ook mogen namen van leden van het Koninklijk huis nergens meer voorkomen. Zo verandert het Wilhelminakanaal van naam.

Op 16 en 30 november 1940 waren er collecties voor; Winterhulp Nederland. Dat was een stichting opgezet door de Rijkscommissaris op 22-10-1940 voor het inzamelen van hulp voor de Nederlanders in de winter. Mensen kunnen geld storten of helpen op andere manieren. Maar men vertrouwt het niet, er gaan verhalen dat de Duitsers dit geld niet aan Nederlanders besteed, deze actie werd hierdoor een flop.

1941

Op 13 januari 1941 was er een keuring van paarden op het Heuvelplein vanaf 9:30. De Duitse Wehrmacht had op 17-7-1940 al laten weten aan de burgemeester via de Provinciaal Voedselcommissaris van Noord-Brabant op zo kort mogelijke termijn 4600 paarden gevorderd zou worden. G. Vriens heeft op die dag 112 paarden gebrandmerkt en F. Beniers stelde 1 kamer beschikbaar, waarvoor ze beiden vergoed zijn door de gemeente.

De gemeenteraad hield op 19-7-1941 haar laatste vergadering. De burgemeester Haffmans en de wethouders Toon Verstappen en Johan Gijsbers bleven.

Op 1 september 1941 wordt de gemeenteraad op non actief gesteld. Alleen de burgemeester heeft de macht, die weer orders van de bezetter op moet volgen.
Maar burgemeester Haffmans bepaalt op 17-9-1941 dat de 2 wethouders als algemene vertegenwoordigers moeten optreden. 1e vertegenwoordiger is A.J. Verstappen de 2e is Johannes Antonius Gijsbers (1903-1976).

Op 5 september 1941 werden er voor de tweede keer paarden gevorderd door de Duitsers.

Op 17-8-1941 vielen 2 bommen op het Laar dichtbij Boerderij de Hemel.

Vanaf december 1941 werden alle politieke partijen in Nederland verboden, op de N.S.B. na. Ook de politieke partij de Nederlandse Unie werd verboden. Van deze partij werd in Aarle-Rixtel wat propaganda materiaal in beslag genomen.

1942

In de zomer van 1942 vielen 2 keer enkele brandbommen in het oostelijk deel van Aarle-Rixtel.

Op 1 augustus 1942 vielen er ongeveer 100 brandbommen op de Heikant en op Heuvel.

Op 2 december 1942 werden de klokken door de Duitsers gevorderd. De oudste klok van 1412 mocht blijven hangen, maar de grote klok werd meegenomen en het angelusklokje viel voor de kerk kapot. Ook bij burgers werd metaal gevorderd. (In het boek Aarlese mensen staat dat de klokken van 1412 en 1670 uit de handen van de Duitsers bleven doordat ze goed opgeborgen werden. Blz 149)

Het Sinterklaas bombardement / Sint Nicolaas bombardement van 6-12-1942 in Eindhoven was in Aarle-Rixtel te horen. De mensen stonden op straat en de lucht boven Eindhoven licht op. Omdat Philips onder andere radio's produceerde voor de Duitsers besloten de geallieerden Philips in Eindhoven te bombarderen. De bommen vielen op zondag 6 december om 12:00. De fabriek wordt geraakt, maar ook andere delen van Eindhoven waaronder ook het station.

1943

Op 18-2-1943 stuurde de burgemeester Haffmans een boze brief naar de secretaris-generaal van het departement van binnenlandse zaken in Den Haag. Waarin hij dreigde zijn ambt neer te leggen als niet onmiddellijk gestopt zou worden met het oproepen van burgers voor de arbeitseinsatz.

Op 1-5-1943 wordt voor heel Nederland het politiestandrecht afgekondigd.

Vanaf mei 1943 werden alle radio's van de Nederlanders gevorderd door de bezetter. Om te voorkomen dat men niet naar radio Oranje en andere zenders geluisterd kon worden. De radio's worden opgeborgen in de raadzaal van het gemeentehuis.

Op 13-10-1943 eisten de Duitsers van burgemeester Haffmans 30 arbeiders die moesten gaan werken in Eindhoven en omgeving voor het Duitse leger.

In 1943 stortte een geallieerd vliegtuig neer in Aarle-Rixtel.

1944

In 1944 dook burgemeester Haffmans onder, wethouder Gijsbers nam het bestuur over als loco-burgemeester.

In januari 1944 werd alle draad en prikkeldraad die mensen gebruiken bij weide en ander grasland gevorderd door de Duitsers.

Van 5 tot 17 januari 1944 waren er Duitse soldaten in Aarle-Rixtel ingekwartierd.
Bij:
P. Nossin B263 1 onderofficier
F. Lammers 1 onderofficier
A. v.d. Boomen 1 onderofficier
A. van Uden 1 onderofficier
W. v.d. Broek 1 onderofficier
Frans Welten 1 onderofficier
Reinirus Johannes Wigmans (1890-1955) 1 onderofficier
J. van Heijst 1 soldaat en 5 paarden
E. van Stiphout 5 paarden
H. v.d. Linden 6 paarden

Op 6 juni 1944 is het D-Day, de geallieerde troepen landen in Frankrijk op de kust van Normandië.

22-7-1944 Jongeren houden een invasie-feest in het huis van de familie Fritsen.

In augustus werden burgers verplicht om schuttersputten te graven langs de wegen, waarin Duitse soldaten kunnen schuilen als ze op de terugtocht zijn. In augustus strijkt er een compagnie veldartillerie neer in de boomgaard van de familie Sengers in de Koude Maas. Ze komen uit Normandië en zijn als de dood voor Partizanen.

Op 2-9-1944 bereiken de voorste Britse pantserdivisies de Frans - Belgische grens bij Lille. Op 3 september wordt Brussel bevrijd.

Dan denkt men in Nederland op 3 september dat de bevrijders al snel heel Nederland zullen bevrijden. Dit komt door een aantal foute of te snelle berichten en enthousiasme en hierop volgde een blijdschap die van korte duur zou zijn, later Dolle Dinsdag genoemd.
Onder de Duitsers en NSB-ers ontstaat paniek. Zij proberen te vluchten met alle vervoermiddelen die ze kunnen vinden.

Er komt een Duitse eenheid vanuit Tilburg te voet aan in Aarle-Rixtel. Op de Heikant slaan ze hun kamp op.

Op 11 september blazen de Duitsers de Brug over de Zuid-Willemsvaart op. Daarvoor moest ieder al evacueren die in een straal van 500 meter van de brug woonde.

De gemeente kreeg op 15 september in de middag het bevel van een SS officier om de volgende dag 400 burgers te leveren voor het maken van tankvallen een de Aarlese zijde van De Beekse Brug.
Het werd beloofd, maar niet uitgevoerd. Zaterdag morgen om 9 uur kwam niemand opdagen. De Duitsers hielden een klopjacht op de Aarlese bevolking, en zocht ze in de maisvelden, zolders enzovoorts. Uiteindelijk vond men maar een aantal oude vrouwen en jonge jongens.

Russen in Mariëngaarde

Van 6 tot en met 20 januari 1944 verbleven er enige Russische soldaten in Duitse dienst in Aarle-Rixtel. Ze werden ondergebracht in het Klooster van onze lieve vrouw visitatie Mariëngaarde.
De zusters schreven: de lokalen van de lagere school moesten enkele weken ontruimd worden voor de Russen. Dit waren gevangenen die wilden vechten voor de Duitsers. De arme drommels waren opgetogen over de properheid van de ruimten, waarin ze werden ondergebracht, maar na hun vertrek hing er zo een onverdraaglijke stank, die er niet uit te krijgen was, voordat alle muren gesaust waren.
Tijdens het verblijf van de Russen in de school kreeg de 6de klas van de lagere school les in een lokaal van Café van den Elzen, terwijl de 5de klas werd ondergebracht in het kerkje van de protestanten, dat daarvoor werd afgestaan. Een ideaal schoollokaal was het niet, maar de kinderen waren toch geborgen. Dit duurde twee wintermaanden. Al was er een pijpkacheltje, het bleef er steenkoud. In het middenpad stonden veertien schoolbanken, de rest stond op het zangkoortje. Plaats voor eens schoolbord was er niet. De lessenaar van de zuster stond tegen de banken aan. Moest er een kind worden geholpen dan opende zij vanaf de lessenaarde deur van de consistoriekamer en kwam via de andere deur bij de leerling. Door de kou den door de voeding waren WC's hard nodig, maar die waren er niet. Men maakte gebruik van goede buren die de kinderen wilden opvangen.
Op zekere dag mochten we niet in de klas. Ik zat toen in de eerste van de jongensschool. Toen we daar door de ramen keken zagen we tientallen kaalgeschoren krijgsgevangenen op de grond van het klaslokaal liggen. Men vertelde ons dat het gevangen Russen waren. Ik weet nog dat ik bang was en dacht, dat ze mijn vader ook kaal zouden scheren en in een klas zouden opsluiten.
Die Rus, Achmied Kourbannof heette hij, dat weet ik nog wel, die kwam bij ons. Die Russenlagen bij de zusters en daar ging ik brood heen brengen. Dan stonden ze op de speelplaats achter de hekken.
Die mensen vergingen van de honger en wij hadden nog wat brood over. Het waren Russische krijgsgevangen. 's Avonds mochten ze een uurke of wat gaan wandelen. Dat zullen die moffen well gedaan hebben omdat ze dachten: Dan krijgen ze wel van de mensen wat te eten, dan hoeven wij niet voor eten te zorgen. Op een keer had hij zelf iets te eten bij zich. Hij kwam bij ons in het werkhuis, waar we toen vanwege het maar op één plaats te hoeven stoken, ook woonden. Ik weet niet wat het was, maar hij gooide dat zo op de kachel en liet dat braden. Zo'n kerel moest je nou nog eens tegen komen.
Deze Russen zijn waarschijnlijk in de Meisjes en Jongensschool ondergebracht van 5 tot 17 januari 1944.
Jan Barten: De Russen mochten vrij rondlopen, de Russen die in het pensionaat zaten moesten strafoefeningen lopen en dat was op een wei langs Bies. Daar moesten ze hardlopen en dan reed er een Duitser met een paard bij en zo gauw er een viel dan sloeg hij die.
Na Aarle-Rixtel gingen ze naar Moergestel en naar Texel (verder onderzoek bronnen)

De verzetsgroep van de burgemeesters

Na de oorlog werd bekend dat een aantal burgemeesters in Zuid-Oost Brabant een verzetsgroep hadden opgezet. Die bestond uit de groep Geldrop en de groep Croij.
De leiding was in handen van de burgemeester van Geldrop van der Putt. Burgemeester Haffmans behoorde tot de groep Croij.
De burgemeester van Someren en Asten, alsook leden werden vermoord door de Duitsers op 15-8-1944 langs het kanaal bij Someren. Tien burgemeesters zijn in concentratiekampen terecht gekomen. De meesten keerden niet terug. Veel burgemeesters werden actief rond 1943 toen hun burgers werden opgeroepen voor de arbeitseinsatz.

Distributie

De distributie was in 1939 begonnen met de distributiewet. Het doel was, de beschikbare goederen en voeding eerlijk te verdelen.
In november 1939 krijgt men de distributiestamkaarten.
Vanaf 1-5-1940 werd het algemene distributiebonboekje uitgereikt.

In augustus en september 1940 worden er bonkaarten voor distributie uitgereikt.

Als eerste: Koffie, thee, brood, meel, boter, margarine, vetten, olie, kruideniersartikelen, vlees, gebak, eieren.
Als tweede vanaf eind 1940 ook: textiel, schoenen, brandstof en verf.
In 1941 ook: melk, cacao, jam, aardappelen, kaarsen en fietsbanden.
In 1942 ook: snoep, tabak, serviesgoed, keukengerei.
In 1943 ook: groente, fruit, surrogaatkoffie, thee.
In 1944 ook: zout, lucifers, gist, vis.

Textiel tot 1949. Sigaren tot 1947. Koffie tot 1952.

Aarle-Rixtel viel onder het distributiebureau aan de Mierloseweg in Helmond. Hiervan is een dependance ingericht op het gemeentehuis van Aarle-Rixtel. Daar werkt Jacques Swinkels. 1 keer per maand krijgt de Aarlese dependance nieuwe bonkaarten. Dan komen er 2 ambtenaren uit Helmond bewaakt door politie. De bonkaarten die over zijn, brengt Jacques Swinkels met de fiets naar het kantoor in Helmond. Wachtmeester Ellebroek begeleid hem.

In juli 1943 moet men voortaan de bonkaarten ophalen in Helmond in zaal Atgier aan de Markt.
Vanaf september 1943 veranderde dat naar Café van Roij in Aarle-Rixtel.

Druk op verenigingen

Het was de bedoeling dat de Scouting Aarle-Rixtel op zou moeten gaan in de jeugdvereniging van de N.S.B. de jeugdstorm. Uiteindelijk werd de scouting verkennersgroep op 2-4-1941 ontbonden.

De Harmonie en de Zangvereniging moesten zich aansluiten bij de Kultuurkamer begin 1942, dat hebben ze geweigerd.

Persoonsbewijs

Het persoonsbewijs was een identiteitskaart die ingevoerd is door de Duitse bezetter.
De secretaris-generaal van binnenlandse zaken vaardigt het besluit uit.
Wanneer? Vanaf april 1941 was het verplicht er één altijd bij je te hebben.
Voor wie? Ieder die in het bevolkingsregister staat ingeschreven, en 15 jaar of ouder is.

De politie in Aarle-Rixtel vroeg nooit naar het persoonsbewijs van Aarlerixtelnaren.

Arbeitseinsatz

Na 1 mei 1943 moeten ook studenten zich melden voor werk in Duitsland.
En verder alle mannen tussen de 18 en 35 jaar.

Lijst van personen te werk gesteld voor de Arbeitseinsatz

Onderduikers in Aarle-Rixtel

Personen die zich in Aarle-Rixtel verborgen houden om niet opgepakt te worden door de Duitsers of de andere onder de Duitsers gecontroleerde organisaties.

Lijst van onderduikers in Aarle-Rixtel in de tweede wereld oorlog

2 Uit de herinneringen van Bert van Boxmeer: Rector Vonken van het gesticht voor ouden van dagen op kasteel Croy heeft in de oorlog veel voor de onderduikers gedaan. Bij Piet van Lieshout zaten er verschillende op zolder en daar bracht hij dan steeds bonnen, bonkaarten en flink wat eten naartoe. .

Verzet in Aarle-Rixtel

Het verzet tijdens de tweede wereld oorlog in Aarle-Rixtel

Lees verder over de Bevrijding WO2