Heerlijkheid Aarle-Beek
De Heerlijkheid Aarle-Beek 1392-1642. (ook Heerlijkheid Rixtel genoemd) Dorpen: Rixtel, Aarle, Beek en Stiphout
De Heerlijkheid Aarle-Rixtel 1642-1795. (Dorpen: Aarle, Rixtel).
Geschiedenis van de Heerlijkheid Aarle-Beek
De heerlijkheid Aarle-Beek werd gecreëerd in 1392.
De heerlijkheid bestond uit 3 kernen: Rixtel, Aarle en Beek. (ieder had zijn eigen parochiekerk)
Hertogin Johanna van Brabant verpand op 15-11-1392 de hoge, middelbare en lage jurisdictie over de dorpen Rixtel, Aarle en Beek aan Dirk de Rover.
Deze Dirk bezat al het Kasteel van Rixtel het Gulden Huis en werd daarmee het bestuurscentrum van de nieuwe Heerlijkheid Aarle-Beek.
Daarnaast kreeg Dirk de Rover ook de heerlijke rechten van Stiphout, dat al een heerlijkheid was.
De protestantse Nederlandse opstandelingen veroverden Den Bosch in 1629. Den Bosch was het bestuurscentrum van de Meijerij. Omdat de heerlijkheid Aarle-Beek in de Meierij ligt raakte het direct betrokken bij het conflict.
Na de verovering van Den Bosch claimde de opstandelingen het eigendom van de Meijerij, maar officieel hoorde de Meijerij nog steeds bij het Hertogdom Brabant, dat weer in bezit was van de Koningen van Spanje.
De koning maakte plannen om heerlijkheden in de Meijerij te verkopen of opnieuw ter verpanden via het Brabantse leenhof in Brussel.
Uiteraard waren de opstandelingen hierop tegen, en zij eisten dat de heren uit de Meijerij hun heerlijkheden opnieuw verpanden aan hun nieuwe Staatse leenhof voor Brabant.
De heren uit de Meijerij zo dus ook de heer van Aarle-Beek zaten tussen twee vuren. Aan wie zouden ze hun trouw betuigen?
In 1637 kreeg de heer van Aarle-Beek een aanmaning om zijn leen te verlaten, omdat hij niet had gereageerd op de oproepen van de Staten-Generaal van de opstandelingen om zijn leen te verheffen voor hun leenhof.
De heer van Aarle-Beek in die tijd was Johan Oudart 9. Hij had de heerlijkheid in 1621 verkregen voor een termijn van 20 jaar, dus tot 1641. Hiervoor betaalde hij 200 ponden.
In 1642 zat de koning (Philips 4 van Spanje) in geldnood en besloot daarom om enkele heerlijkheden te verkopen. Hij verkocht: Beek, Stiphout, Nuland, Schilde, Heemisen, Westmalle en Neerijsse.
Voor de heer van Aarle-Beek was dit een ingrijpende actie van de koning. Tot 1642 hoorde Beek bij Aarle-Beek dat verloor hij nu. En Jan Oudart verloor ook zijn heerlijkheid Stiphout waar ook nog eens het landgoed Croy bij werd gevoegd. De heer Johan Oudart hield alleen Aarle en Rixtel over!
Geschiedenis van de Heerlijkheid Aarle-Rixtel
Dus vanaf 1642 had Johan Oudart 9 alleen nog maar de heerlijke rechten over de dorpen Aarle en over Rixtel in het Hertogdom Brabant.
Vanaf de vrede van Munster (15-5-1648) hoorde de Heerlijkheid Aarle-Rixtel voortaan bij de nieuwe Republiek.
Met deze vrede werd het gebied van de opstandelingen erkend als een nieuwe soevereine staat. Ook de Keizer erkende dit waardoor het nieuwe erkende land van de voormalige opstandelingen totaal onafhankelijk werd. De republiek was geen verantwoording meer schuldig aan de Spaanse Koning of aan de Heilig Roomse Keizer.
Heren en vrouwen van de Heerlijkheid Aarle-Beek
Lijst van heren en vrouwen van de heerlijkheid Aarle-Beek
Het bestuur en functionarissen van de Heerlijkheid Aarle-Beek
De Schepenbank. Schout en schepenen.
De secretaris.
De schoolmeester.
De peelmeester
De vorster.
2 borgemeesters voor Aarle en Rixtel.
De schutter.
De vroedvrouw.
De Bode.
De rotmeester
de heerlijke rechten
1 Het jachtrecht was al sinds 1386 in de handen van de bevolking van Rixtel, Aarle en Beek, en niet in handen van de heer.
2 15-11-1392: Dirk de Rover verkrijgt de Hoge, Middelbare en Lage jurisdictie van de heerlijkheid Stiphout en de nieuwe heerlijkheid Aarle-Beek. (Aarle, Beek, Rixtel) Verpanding. [1]
3 Recht van molendwang
4 Recht van houtschat
5 Recht van den molstee (de heer mocht 1 16e deel van het gemalen graan zelf houden)
6 de heer had recht om in de directe buurt van zijn kasteel te jagen in zijn warande (jachtveld) op konijnen en patrijzen
Functionarissen van de kern Aarle
2 kerkmeesters voor Aarle [2]
Lijst van kerkmeesters van Aarle
2 heilige geestmeesters voor Aarle
Functionarissen van de kern Rixtel
1 kerkmeester voor Rixtel
Lijst van kerkmeesters van Rixtel
1 heilige geestmeester voor Rixtel
Functionarissen van de kern Beek
De molens van de Heerlijkheid
De windmolen van de nederzetting Aarle: Standerdmolen in de Hoog Akker.
De watermolen van de nederzetting Rixtel: Watermolen met onderslagrad.
Bijnamen
De bewoners van Aarle-Beek werden vroeger bespot als Ganzenmelkers. Omdat er heel veel ganzenboeren waren.
Een andere bijnaam was de zandknauwers omdat vroeger de vloer van de huizen bedekt werd met zand. Voor 8 stuivers kon men 1 karretje zand krijgen dat nat in het zandhok werd opgeborgen. Als het zand mooi wit opgedroogd was bestrooide men er de vloer mee. [3]